Bài giảng “Bệnh tật và Chữa lành” của TT Thích Giác Hiệp mở rộng góc nhìn y và đạo tại ngày thứ 5 Pháp hội Dược Sư XX

Sáng ngày 15/10/2025 (nhằm ngày 24 tháng 8 năm Ất Tỵ), trong không khí trang nghiêm của Pháp hội Dược Sư lần thứ XX tại chùa Bằng – Linh Tiên Tự (phường Hoàng Liệt, Hà Nội), chư Tăng và Phật tử đã cung thỉnh Thượng tọa Thích Giác Hiệp - Ủy viên Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Giảng viên Học viện Phật giáo Việt Nam TP.HCM quang lâm pháp toà, thuyết giảng chủ đề “Bệnh tật và Chữa lành” trong sự lắng nghe sâu sắc của toàn thể hội chúng. 

Mở đầu bài giảng, Thượng tọa nhấn mạnh, thân bệnh là điều khó tránh, nhưng tâm bệnh mới là gốc của khổ đau. Chữa thân chỉ là phần ngọn, chữa tâm mới là chữa tận nguồn.
Từ tinh thần đó, Thượng tọa trích giảng theo Kinh Tăng Chi – nơi Đức Phật dạy Tôn giả A-nan mười pháp quán niệm để truyền lại cho vị tỳ-kheo đang bệnh, giúp an tịnh thân tâm và khai mở tuệ giác.

Thượng tọa diễn giải: Quán vô thường là quán thân, thọ, tâm, pháp đều biến đổi không ngừng; bệnh cũng là một tiến trình vô thường. Hiểu vậy giúp hành giả không sợ hãi, không dính mắc vào cảm giác đau, mà thấy rõ mọi khổ đau đều có khởi, có diệt.

Quán vô ngã - Quán rằng thân này không phải của ta, cảm giác không phải của ta. Khi không còn đồng hóa với việc bản thân đang bệnh, hành giả nhẹ bớt gánh khổ, âu lo. 

Quán bất tịnh là quán thân gồm 32 thể trược, vốn không sạch đẹp, để phá chấp vào hình sắc. Người bệnh hiểu thân là tạm, không còn sợ hư hoại, không buồn vì bệnh tật.

Quán nguy hại nghĩa là nhận rõ thân là nơi tập trung của nhiều bệnh tật, đã là con người sinh ra không thể thoát được bệnh tật. Quán chiếu như vậy để khởi tâm tỉnh giác, buông mê luyến thân thể để chấp nhận, suy nghĩ tích cực hơn về bệnh tật. 

Quán đoạn tận là Quán về sự đoạn tận các bất thiện pháp – dừng tâm tham, sân, si, dứt trừ vọng tưởng, chỉ an trú trong chính pháp. Người bệnh biết dùng bệnh làm cơ duyên tu tập, không cầu mau khỏi, chỉ cầu tâm an.

Quán ly tham là quán sự mờ nhạt của ái dục, để tâm không còn bị dính mắc vào cuộc đời, của cải, danh vọng, thân xác. Xa lìa lòng tham, chấp trước. Khi chúng ta khởi lòng tham, toan tính chấp trước để đạt được điều mình mong muốn sẽ sinh ra tâm đố kỵ, tiêu cực hại cho sức khoẻ. Vì thế, tưởng ly tham chính là cội nguồn giúp cho tâm an.

Tiếp đến là quán tịnh, tức Quán sự buông xả và thanh tịnh của tâm. Khi tâm xả bỏ mọi chấp thủ, không còn phiền não, đó chính là nền tảng của sự an tịnh nội tâm.

Quán nhàm chán là Quán thấy sự nhàm chán đối với các pháp hữu vi, không còn mê đắm trong các dục lạc tạm bợ, từ đó phát tâm hướng thượng, trở về với nội tâm tĩnh lặng.

Quán vô thường các pháp hữu vi là Quán thấy mọi pháp có tạo tác đều vô thường, có sinh có diệt. Nhận rõ vậy, hành giả không còn chấp vào thân bệnh, vui buồn hay được mất ở đời.
Cuối cùng là Quán hơi thở. Đây là sự thực hành chính niệm trong hơi thở vào – ra, nhận rõ sự sống đang diễn ra từng khoảnh khắc. Pháp này giúp thân tâm định tĩnh, an trú trong hiện tại, làm nền cho mọi phép quán khác. Ngoài ra, khi hơi thở hít vào sâu giúp cho máu huyết lưu thông, tinh thần thư thái giúp tâm an tịnh hơn mỗi ngày. 

Bên cạnh đó, Thượng tọa cũng giảng giải năm điều lợi ích khi Đức Phật đến thăm và sách tấn chư Tăng có bệnh, được ghi lại trong Kinh Tăng Chi Bộ. Đó là: Vị Tỳ-kheo bệnh không bị đắm chìm vào các việc thế tục; Không bàn luận những chuyện thế gian; Không sinh tâm say đắm trong việc ngủ nghỉ; Được các vị đồng phạm hạnh quan tâm thăm hỏi, chăm sóc đúng pháp. Và điều quan trọng nhất, là sự hiện diện của Đức Thế Tôn với oai nghi, từ lực và trí tuệ siêu việt khiến chư Tăng phát khởi niềm tin, tinh tấn và tâm vững mạnh trong tu tập.

Trong bài giảng, Thượng toạ mở rộng đến các quốc gia phát triển trên thế giới cũng đang áp dụng các khoá tu, thực hành thiền định vào phương pháp chữa trị tâm bệnh nhằm giúp bệnh nhân quay về bên trong hướng đến những suy nghĩ tích cực, tinh thần thoải mái để hỗ trợ cho việc chữa trị bệnh tốt hơn.

Thượng tọa kết luận, chữa lành không chỉ hết bệnh, mà còn thấy rõ sự vô thường, buông chấp và sống an nhiên trong chính niệm. Khi tâm sáng, thân bệnh cũng dịu; khi tâm tĩnh, bệnh là pháp tu. Đã sinh ra làm người, ai cũng phải trải qua sinh – lão – bệnh – tử. Không ai có thể tránh được quy luật vô thường này. Hiểu và chấp nhận nó không phải là bi quan, mà là bước đầu của sự tỉnh thức và chuyển hóa. Khi ta nhận diện bệnh tật là biểu hiện tự nhiên của thân, tâm sẽ bớt kháng cự, trở nên nhẹ nhàng, và có thể suy nghĩ tích cực hơn để chữa lành. 

Bài giảng khép lại trong không khí thanh tịnh và tràn đầy xúc động. Sau đó, đại chúng tiếp tục các thời khóa Tụng Kinh Dược Sư trong ngày, bằng tâm chí thành nguyện cho tất cả chúng sinh thân tâm an lạc, bệnh khổ tiêu trừ, trí tuệ sáng ngời.

Dưới đây là một số hình ảnh của buổi lễ:

Thực hiện: Diễm My – Minh Tuấn – Phi Long