PSO - Trên đỉnh núi Quả Phẩm thuộc dãy Hồng Lĩnh, địa phận xã Xuân Lam, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh, có một Am nhỏ, nơi đây được cho là một trong những huyết mạch, vùng đất linh thiêng được nhà phong thủy, bậc thánh tổ về phong thủy và địa lý Tả Ao tìm ra và ghi chép lại. Am Dong tọa trên đỉnh Ngọc Lầu, một phần trong quần thể di tích chùa Bạch Đế, chùa nằm lọt sâu giữa tán rừng già, với những cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi, ở đây còn có nhiều loài cây thuốc chữa bệnh quý hiếm, một trong những di tích cổ đặc biệt, có giá trị tâm linh và lịch sử nơi vùng đất miền Trung.
Theo tài liệu cổ ghi chép thì di tích chùa Am Dong Bạch Đế có từ thời nhà Lý, khoảng năm 1045, một triều đại phong kiến mà Phật giáo được phát triển cực thịnh trong lịch sử Việt Nam (Phật giáo thời Lý - Trần). Chùa Bạch Đế ở dưới chân núi Quả Phẩm, thế đất tựa sơn hướng thủy, tả có Thanh Long, hữu có Bạch Hổ phía trước minh đường thoáng rộng, có Huyền Vũ, Chu Tước, một thế đất đẹp.
Am Dong tọa trên đỉnh núi Quả Phẩm có độ cao hơn 1000m so với mực nước biển. Muốn lên được Am Dong phải vượt qua 5 ngọn núi, với con đường rừng độc đáo hiểm trở, leo những con dốc ngược trong rừng già khoảng hơn 4,5km, bên cạnh là vực sâu, cũng vì thế nên đây là rừng già nguyên sinh, trên đỉnh Ngọc Lầu cạnh Am Dong còn có một vườn Thạch gồm nhiều khối đá lớn, truyền thuyết đây là những tảng đá thiêng, vượt qua đèo dốc cheo leo, nhưng khi đến được nơi này có cảm nhận nơi đây tựa như chốn bồng lai tiên cảnh. Do thời gian, chiến tranh giặc giã nên nơi đây chỉ còn dấu tích của nền chùa và ngôi tháp cổ.
Núi Hồng còn có nhiều di tích tâm linh nổi tiếng như chùa Hương Tích cổ, chùa Đại Hùng vv… Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước nơi đây cũng là những căn cứ cách mạng, cất giấu vũ khí của bộ đội. Vùng đất cổ này còn những dấu tích của nhà nước cổ Việt Thường, kinh đô Ngàn Hống, nơi sinh ra nhiều bậc nhân tài kiệt xuất trong lịch sử đất Việt như: Nguyễn Du, Nguyễn Công Trứ, Tả Ao, hay danh tướng Nguyễn Xí - một nhà chính trị, công thần khai quốc thời Hậu Lê và còn rất nhiều nhân vật lịch sử khác.
(Theo Cục Văn thư và lưu trữ Nhà nước - Bộ Nội vụ. Quốc hiệu và kinh đô nước Việt trong mộc bản triều Nguyễn – Di sản tư liệu thế giới, Hà Nội, 2019, tr 12. Xích Quỷ trong huyền sử Việt Nam, là một quốc gia cổ đại của cư dân Bách Việt, được xem là quốc hiệu đầu tiên của nước Việt vào thời đại Hồng Bàng).
Cụm di tích chùa Am Dong Bạch Đế ngày nay có các công trình mới được khôi phục dựng lại rất đơn sơ, không gian thờ tự tại đây đều nhỏ và rất đơn giản, mỗi nơi chỉ chừng hơn 10m2. Giữa một khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ hình ảnh của Am Dong ẩn sâu dưới bóng rừng già, toát lên vẻ trầm mặc, uy nghi, linh thiêng. Hiện nay Đại đức trụ trì Thích Thanh Vượng hiện là Ủy viên BTS, Trưởng ban Từ thiện Xã hội Phật giáo tỉnh Hà Tĩnh đang cùng với chính quyền địa phương cho kiến tạo lại cụm di tích cổ này.
Sa di Thích Minh Hải hiện đang tu tập tại đây cho biết: Duyên lành được thế phát xuất gia tại nơi địa linh, mặc dù cơ sở vật chất nhà chùa còn đơn sơ, mái chùa tranh tre nứa lá, lại ở tận trong rừng sâu, gần như không có người ghé thăm, mọi nhu cầu sinh hoạt ở đây chư Tăng phải tự túc, khó khăn là có thật, nhưng với thầy nơi đây thật sự an lạc, yên tĩnh rất phù hợp để người xuất gia tu học, thực hành thiền, thanh lọc thân tâm.
Mỗi buổi sáng khi lúc chiều tà tiếng chuông chùa Bạch Đế luôn đều đặn ngân nga giữa đại ngàn, tiếng chuông như một âm thanh của lịch sử nhắc nhở mỗi người chúng ta phải gìn giữ, phục dựng và phát huy những giá trị lịch sử hào hùng của ông cha, những bậc tiền nhân đi trước.
Khu di tích chùa Am Dong Bạch Đế ngày nay đã được UBND tỉnh Hà Tĩnh quy hoạch gồm đất tâm linh và rừng nguyên sinh được bảo tồn nghiêm ngặt. Tương lai nơi này sẽ được xây dựng lại xứng tầm một khu danh thắng Phật giáo, nơi để lưu giữ những giá trị văn hóa của dân tộc, nơi để tu tập, trưởng dưỡng đạo tâm, xứng đáng một miền đất phát tích nhiều nhân tài cống hiến cho đất nước.
Trọng Hải
