Bốn ân lớn này được trích ra từ Kinh Tâm Địa Quán, phẩm Bốn trọng ân, nói về ân đức sâu dày của cha mẹ, Tam Bảo, quốc gia và chúng sanh vạn loài. Đây là bốn ơn nghĩa lớn mà tất cả chúng ta đều phải khắc ghi, tưởng nhớ và cam kết đáp đền. Có như vậy, chúng ta mới được gọi là người cao quý, tức người biết ơn và đền ơn, như lời đức Phật thường ngợi khen.
Trọng ân đầu tiên chính là ân nghĩa của mẹ cha. Bởi cha và mẹ đã hiến tặng sự sống cho chúng ta với tư cách là một con người, tức là loại hình sự sống tiên tiến, cao quý trong các loài. Từ khi thụ thai thành công, người mẹ đã khó khăn, khổ cực mang trong mình mầm sống tí hon suốt 9 tháng, 10 ngày. Đó là giai đoạn vô cùng mệt mỏi, đớn đau, lao lực cả về thể chất lẫn tinh thần; nhưng vì thương con, mẹ nguyện hy sinh thân mình để vượt qua tất cả, giữ gìn sức khỏe, lạc quan, yêu đời cũng chỉ mong con sinh ra được khỏe mạnh, vuông tròn. Khi con chào đời, mẹ và cha phải chăm sóc, nâng niu, cưng nựng. Trải qua suốt giai đoạn lớn khôn của con luôn luôn hiện hữu sự vất vả, tảo tần của mẹ cha. Cả đời cha mẹ chỉ cố gắng làm sao để lo cho con được ăn học thành tài, tạo dựng sự nghiệp. Bên cạnh đó, mẹ cha còn định hình đạo đức, lối sống, nhân cách sống để con được thành một công dân lương thiện, được mọi người quý trọng, mến thương.
Do bởi ân đức của hai đấng sanh thành to lớn như thế, phận làm con cái chúng ta phải có trách nhiệm, bổn phận báo hiếu cho mẹ cha qua nhiều phương diện khác nhau. Đầu tiên, khi đã đủ tuổi trưởng thành, chúng ta phải trích ra một phần tiền lương để chăm sóc về mặt vật chất để mẹ cha được đủ đầy. Không những thế, chúng ta cũng cần ra sức lập nghiệp thành công để khiến cho họ được tự hào, hãnh diện. Thứ ba, siêng năng trau dồi đạo đức, sống lành, sống thiện, xa lìa điều ác sẽ giúp mẹ cha mình được an tâm và bớt lắng lo, khổ sầu vì con cái. Cuối cùng, để báo hiếu một cách trọn vẹn, con cái phải hướng dẫn mẹ cha trở thành Phật tử, tu học Phật pháp. Nhờ đó, cha mẹ sẽ có cơ hội tích lũy hành trang trí tuệ, từ bi, phước đức mà được sống an vui, hạnh phúc dù ở cảnh giới nào, kiếp sống nào đi chăng nữa.
Trọng ân thứ hai là ân tổ quốc, dân tộc. Chúng ta có thể sinh sống trong thời đại hòa bình, an vui như ngày hôm nay là nhờ công lao rất lớn từ sự hy sinh của biết bao thế hệ tổ tiên, cha ông, chiến sĩ, đồng bào đã hy sinh thân mình, ngã xuống chiến trường để giữ vững độc lập, chủ quyền cho quốc gia. Do đó, một công dân có trách nhiệm với tổ quốc chính là người tuyệt đối trung thành với quê cha đất tổ; không quay lưng, phản bội đồng bào; không làm thành phần gián điệp, phản động; không gây chia rẽ, hiềm hận, đấu tranh giữa những người dân Việt Nam với nhau; ra sức bảo vệ tổ quốc khi cần; và cống hiến sức mình để đất nước được giàu đẹp, vững mạnh, thịnh vượng, văn minh hơn.
Ơn Tam Bảo là ơn đức thứ ba mà người Phật tử chúng ta không bao giờ được phép lãng quên, từ bỏ. Trước nhất, đức Phật là bậc đáng tôn kính, quý trọng, quy ngưỡng mà hàng cư sĩ phải luôn khắc cốt ghi tâm để tưởng niệm ân đức của Ngài. Bởi nếu như không có đức Phật, thì chúng ta sẽ không thể biết được, học được, thực hành được và trải nghiệm được nghệ thuật sống an lạc, hạnh phúc, cách diệt trừ khổ đau, muộn sầu trong kiếp nhân sinh nhiễu nhương này. Lại nữa, chính nhờ ân đức, sự hy sinh, tuệ giác vĩ đại, tâm từ bi bao la của Ngài mà nhân loại chúng ta có thể xây dựng được cõi nhân gian an lành từ việc xóa bỏ giai cấp, bài trừ nạn phân biệt giới tính, phân biệt chủng tộc,... và đề cao vai trò tự thân của mỗi cá nhân trong việc duy trì và phát triển lối sống hướng thiện và hướng thượng.
Nhờ Phật Bảo mà chúng ta lại biết thêm Pháp Bảo, kho tàng kinh, luật, luận quý giá, chứa đựng những lời dạy vi diệu, tuyệt vời để chúng ta học tập và hành trì phương pháp trị liệu khổ đau. Và cuối cùng là ân đức Tăng Bảo, những bậc xuất gia chân chính, đức độ, cống hiến thân mình trong hạnh nguyện độ sanh, truyền bá chân lý Phật đến với muôn người. Nhờ quý Tăng Ni mà chúng ta biết cách tu học Phật đúng pháp, biết sống hiền thiện, biết yêu thương, giúp đỡ muôn loài, biết xa lìa những điều xấu ác, mê tín dị đoan. Và cách đền đáp ân đức Tam Bảo thiết thực nhất chính là sự tu học, chuyển hóa khổ đau và nuôi dưỡng giới - định - tuệ của bản thân thật nghiêm túc và tinh tấn. Song song đó, chúng ta cần trở thành "cánh tay nối dài" của Phật pháp, góp phần truyền bá chân lý Phật đến với nhiều người hơn.
Ân đức cuối cùng mà người Phật tử không thể không nhớ ghi, đó là ân của chúng sinh vạn loài, mà nhất là toàn bộ con người ở trên Trái Đất này. Trong Kinh Tâm Địa Quán, đức Phật đã dạy rằng chúng ta hãy xem mọi người nam trong cuộc đời này đều là người ông, cha, chú, anh trai, em trai,... của mình; còn tất cả người nữ thì nên xem như là người bà, mẹ, cô, dì, chị gái, em gái,... của chính mình. Bởi vì trong biết bao nhiêu kiếp luân hồi, trôi nổi đã qua, chúng ta đã từng là họ hàng, thân quyến với nhau, đã từng đón nhận, tiếp thu biết bao ân tình, ơn nghĩa từ nhau. Không những thế, nhờ sự nghĩ tưởng như vậy, mỗi người chúng ta sẽ dễ dàng thực tập tâm từ bi, vị tha, bao dung, thương yêu đối với mọi người, mọi loài tốt hơn.
Nhân mùa Vu Lan, mùa của sự nhớ ơn và đền ơn, hàng hậu học chúng ta hãy cùng noi gương chư Phật, chư Bồ Tát, chư Hiền Thánh Tăng để khắc ghi bốn ơn đức lớn trong cuộc đời và cố gắng đáp đền để xứng đáng trở thành một người con Phật thiện lành và hiền lương.
Tin, ảnh: Minh Lượng, Thanh Phong
