PSO: Trong không khí trang nghiêm và tự hào của toàn dân tộc đang hân hoan kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9, Sáng ngày 25/8/2025 (3/7/Ất Tỵ) Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam (GHPGVN) và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn ( ĐHXH&NV), Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQG) đồng tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Đạo Phật với Cách mạng Việt Nam” tại Hội trường Trụ sở Trung ương GHPGVN, Chùa Quán Sứ, số 73 phố Quán Sứ, phường Cửa Nam, Thành phố Hà Nội.
Hội thảo nhằm khẳng định tầm vóc vĩ đại và ý nghĩa lịch sử to lớn của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và Quốc khánh 2-9 trong sự nghiệp giải phóng dân tộc; khẳng định giá trị của tỉnh thần nhập thế của Đạo Phật và truyền thống đồng hành cùng dân tộc của Phật giáo Việt Nam trong các chặng đường lịch sử của dân tộc. Qua đó, ôn lại truyền thống và những đóng góp to lớn của Phật giáo, của Tăng Ni, Phật tử các chùa góp phần vào thành công của Cách mạng Tháng Tám khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nay là nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam; góp phần trong thắng lợi của hai cuộc kháng chiến của dân tộc và sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay. Đồng thời, để rút ra những bài học kinh nghiệm để GHPGVN phát huy mạnh mẽ tinh thần hộ quốc an dân – đồng hành cùng dân tộc.
Tham dự Hội thảo có Trưởng lão Hoà thượng Thích Thanh Nhiễu, UVTT HĐCM, Phó Chủ tịch TT HĐTS GHPGVN; chư Tôn đức Phó chủ tịch HĐTS GHPGVN: Hoà thượng Thích Gia Quang, Trưởng ban TT-TT T.Ư, Hoà thượng Thích Bảo Nghiêm, Trưởng ban Hoằng pháp T.Ư, Hoà thượng Thích Quảng Tùng, Phó chủ tịch HĐTS GHPGVN, Trưởng Ban từ thiện Xã hội; Hoà thượng Thích Quảng Hà, Thượng toạ Thích Đức Thiện, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký HĐTS GHPGVN; Thượng toạ Thích Thanh Tuấn, Phó tổng thư ký kiêm Chánh văn phòng 1 TƯ GHPGVN cùng chư Tôn đức TT HĐTS GHPGVN, Uỷ viên HĐTS, BTS các tỉnh thành cùng về tham dự.
Về phía nhà trường có GS.TS Tạ Ngọc Tấn, Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận TƯ, Thạc sỹ Trần Văn Đoài, Phó vụ trưởng, Bộ dân tộc Tôn giáo; GS.TS Hoàng Anh Tuấn , Hiệu trưởng trường ĐHKHXH&NV;
Chính quyền về tham dự có ông Cát Ngọc Trình, Trưởng phòng Phật giáo Ban tôn giáo Chính phủ; Thượng tá Vũ Văn Huế, Phó trưởng phòng An ninh nội địa CA. Tp Hà Nội; ông Nguyễn Văn Thanh, Trưởng Ban Dân tộc Tôn giáo, Uỷ ban TƯ MTTQ VN cùng Chư tôn đức, quý học giả, Giáo sư Tiến sĩ các nhà nghiên cứu, quý nam nữ cư sĩ Phật tử cùng về tham dự.
Đặc biệt tại Hội thảo, Ban tổ chức sưu tập và triển lãm gần 60 hình ảnh lịch sử về “Đạo Phật với Cách mạng Việt Nam”, chia làm 3 thời kỳ:
Thời kỳ tiền khởi nghĩa, Thời kỳ hai cuộc kháng chiến gia đoạn 1945 – 1975, Thời kỳ xây dựng và phát triển đất nước từ 1975 đến ngày nay.
Phát biểu chỉ đạo và khai mạc Hội thảo: Trưởng lão Hòa thượng TS Thích Thanh Nhiễu, đã nhấn mạnh
Hội thảo là một sự kiện mang ý nghĩa chính trị – xã hội sâu sắc. Đây là dịp để toàn thể hội chúng cùng nhìn lại, làm sáng tỏ và khẳng định một cách khoa học về mối quan hệ khăng khít, giữa tư tưởng và hành động của Phật giáo với sự nghiệp cách mạng vĩ đại của dân tộc.
Tại hội thảo về Phật giáo và tinh thần yêu nước, Ban Tổ chức đã đưa ra bốn vấn đề chính để thảo luận, nhằm vừa khẳng định quá khứ vừa định hướng tương lai để Làm rõ hơn cơ sở triết lý Phật giáo (Vô ngã, Duyên khởi…) đã hình thành tinh thần yêu nước và đoàn kết dân tộc như thế nào. Đánh giá đầy đủ và khách quan những đóng góp cụ thể của Phật giáo trong Cách mạng Tháng Tám và các cuộc kháng chiến, đồng thời kêu gọi nghiên cứu sâu hơn để tìm ra các câu chuyện lịch sử chưa được biết đến.
Phát huy giá trị nhân văn của Phật giáo để giải quyết các vấn đề xã hội hiện nay như chủ nghĩa cá nhân và sự suy thoái đạo đức. Đề xuất các giải pháp để Giáo hội Phật giáo Việt Nam tiếp tục đóng góp vào công cuộc xây dựng đất nước, tham gia các hoạt động xã hội như an sinh, bảo vệ môi trường.
Ban Tổ chức Hội thảo đã nhận được gần 200 bài viết của các tác giả đến từ Việt Nam và nhiều quốc gia trên thế giới như: Trung Quốc, Mỹ, Australia, Đức, Nga, Srilanka,v.v. Với tinh thần trách nhiệm cao, Ban Tổ chức Hội thảo đã biên tập, tuyển chọn được hơn 170 bài có giá trị khoa học để in vào kỷ yếu Hội thảo. Các bài viết được sắp xếp thành 2 phần chủ đề phù hợp với mục đích, nội dung của Hội thảo bao gồm:
Phần 1: Đạo Phật với sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc và thống nhất đất nước;
Phần 2: Đạo Phật với sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.
Ban Tổ chức đã chọn 8 bài Tham luận tiêu biểu từ hơn 170 bài toàn văn để trình bày tại Hội thảo.
Báo cáo đề dẫn Hội thảo PGS.TS Nguyễn Văn Chiều – Trường ĐHKHXH&NV, ĐHQGHN đã nhấn mạnh: “Với tinh thần yêu nước và mục tiêu giải phóng dân tộc, các Tăng Ni, Phật tử Việt Nam đã nhanh chóng ủng hộ và tham gia tích cực vào các phong trào cách mạng do Đảng Cộng sản lãnh đạo. Các ngôi chùa đã trở thành nơi che giấu và nuôi dưỡng cán bộ cách mạng, góp phần vào công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc.”
Buổi toạ đàm khoa học được chia làm hai phiên
Tại phiên thứ nhất chư tôn đức chủ trì có Trưởng lão Hòa thượng Thích Thanh Nhiễu; Hòa thượng Thích Gia Quang; Hòa thượng Thích Quảng Tùng; GS.TS Hoàng Anh Tuấn; PGS.TS Nguyễn Văn Chiều.
Bàn thư ký có Thượng toạ Thích Đạo Thịnh, TS. Nguyễn Trung Kiên.
Mở đầu Bài tham luận của Hòa thượng TS. Thích Gia Quang – Phó Chủ tịch Hội đồng Trị sự GHPGVN, Viện trưởng Phân viện Nghiên cứu PHVN tại Hà Nội, TBT Tạp chí Nghiên cứu Phật học với nội dung “Những đóng góp của Phật giáo Việt Nam trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước” đã chỉ rõ tinh thần truyền thống “Hộ quốc an dân” được thể hiện từ thời Tiền Lê, Lý, Trần với những thiền sư lỗi lạc như Khuông Việt, Vạn Hạnh, Pháp Loa, Huyền Quang, những người vừa là bậc tu hành chân chính, vừa là những nhà cố vấn sáng suốt, góp phần kiến tạo nên những triều đại độc lập, tự chủ. Tinh thần ấy tiếp tục được hun đúc và phát huy mạnh mẽ khi đất nước đối diện với những thử thách của lịch sử.
Tiếp theo GS.TS Đỗ Quang Hưng – Khoa Khoa học chính trị, Trường ĐHKHXH&NV trình bày tham luận với nội dung “Tôn giáo và Cách mạng: Trường hợp Phật giáo Việt Nam”
Hòa thượng TS. Thích Bảo Nghiêm – Phó Chủ tịch Hội đồng Trị sự, Trưởng Ban Hoằng Pháp GHPGVN trình bày bài tham luận đã luận giải với tinh thần nhập thể của Phật giáo Việt Nam, góp phần bảo vệ và xây dựng Tổ quốc Việt Nam Xã hội Chủ nghĩa” không phải là sự tham gia vào chính trị thế tục, mà là sự dấn thân, hành Bồ tát đạo ngay giữa cuộc đời để cứu khổ độ sinh, xây dựng một xã hội an lạc, hạnh phúc. Tinh thần ấy, khi được soi chiếu bởi lý tưởng cách mạng, đã trở thành động lực mạnh mẽ để Phật giáo Việt Nam tiếp tục đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa với phương châm “Đạo pháp – Dân tộc – Chủ nghĩa xã hội”.
Kết thúc phiên thứ nhất là bài Phát biểu của Nhà nghiên cứu Phật học Nguyễn Đại Đồng với chủ đề Phật giáo Việt Nam tham gia xây dựng chính quyền cách mạng.
Chủ trì Tại phiên thứ 2 có Hòa thượng TS. Thích Bảo Nghiêm; Thượng toạ TS. Thích Đức Thiện; PGS.TS Đặng Hồng Sơn; PGS.TS Nguyễn Trường Giang. Hòa thượng Thích Quảng Hà – Phó chủ tịch HĐTS GHPGVN.
Bàn Thư ký có Đại Đức Thích An Đạt, TS. Đoàn Văn Luân
Đặc biệt tại phiên 2 toàn thể hội chúng được nghe Thượng tọa ThS. Thích Thanh Anh – Trụ trì chùa Đồng Kỵ, phường Đồng Nguyên, tỉnh Bắc Ninh trình bày tham luận về Chùa Đồng Kỵ (Bắc Ninh) đã làm sáng tỏ vai trò lịch sử của một ngôi già lam đã trở thành “cái nôi của chỉ thị ‘Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, một văn kiện mang tính quyết định, là ngọn đuốc soi đường cho thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám. Đây là bằng chứng hùng hồn cho thấy Phật giáo không chỉ đồng hành, mà còn đi đầu, dấn thân vào những thời khắc cam go nhất của lịch sử dân tộc.
Hội thảo đã đi sâu phân tích sự gặp gỡ, giao thoa giữa tư tưởng cách mạng, đặc biệt là tư tưởng Hồ Chí Minh, với các giá trị nhân văn của Phật giáo. Tham luận của Đại tá, PGS.TS. Nguyễn Hữu Lập đã trình bày về “Tư tưởng Hồ Chí Minh về lực lượng cách mạng và vai trò của Phật giáo Việt Nam” trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945.
PGS.TS Nguyễn Thanh Xuân – Nguyên Phó ban Ban Tôn giáo Chính phủ trình bày tham luận với nội dung “Đóng góp của Phật giáo Nam Bộ trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ (1945-1975)”.
GS.TS. Đặng Vũ Cảnh Khanh – Chủ tịch Quỹ Văn hiến Việt Nam trình bày tham luận với nội dung “Sư Hạnh – Người chiến sĩ thầm lặng gieo hạt giống cách mạng trên quê hương Kim Bảng, An Phú, Hải Phòng trong kháng chiến chống thực dân Pháp”.
Với tinh thần khoa học Hội thảo đã trân trọng đón nhận những ý kiến đóng góp, các bài tham luận của chư Tôn đức, các nhà khoa học, học giả , không chỉ làm sáng tỏ quá khứ mà còn gợi mở nhiều vấn đề ý nghĩa cho hiện tại và tương lai.
Kết thúc buổi khoa học Thượng toạ TS. Thích Đức Thiện – Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hội đồng Trị sự, Trưởng ban Phật giáo quốc tế GHPGVN phát biểu đúc kết tại Hội thảo
Hội thảo đã tổng hợp hơn 170 bài tham luận, Các tham luận và ý kiến phát biểu đã tập trung làm sáng tỏ hai chủ đề lớn:
Một là, làm sâu sắc thêm vai trò và những đóng góp của Phật giáo trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, đỉnh cao là cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Hai là, khẳng định và phát huy vai trò của Phật giáo Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa hiện nay.
Hội thảo khẳng định sự đồng hành của Phật giáo với dân tộc là một tất yếu lịch sử, bắt nguồn từ tinh thần “Hộ quốc an dân” và triết lý nhập thế của đạo Phật.
Các học giả đã làm sống lại những trang sử hào hùng, khi nhiều ngôi chùa trở thành cơ sở cách mạng và Tăng Ni, Phật tử đã “cởi áo cà sa, khoác chiến bào” sát cánh cùng nhân dân chiến đấu bảo vệ dân tộc.
Hội thảo rút ra kết luận quan trọng về Mối quan hệ giữa Phật giáo và Cách mạng Việt Nam là một mối quan hệ hữu cơ, tất yếu.
Các giá trị cốt lõi của Phật giáo có ý nghĩa to lớn trong việc xây dựng đạo đức và văn hóa. Giáo hội Phật giáo Việt Nam sẽ tiếp tục phát huy truyền thống “Hộ quốc an dân” và kiên định con đường “Đạo pháp – Dân tộc – Chủ nghĩa xã hội.”
Để các kết quả này đi vào thực tiễn, hội thảo đưa ra các kiến nghị: Tiếp tục nghiên cứu chuyên sâu về chủ đề này. Phổ biến rộng rãi kết quả hội thảo đến Tăng Ni, Phật tử. Đưa nội dung “Lịch sử Phật giáo Việt Nam tham gia Cách mạng” vào chương trình giảng dạy chính thức tại các Học viện Phật giá
GHPGVN tin tưởng rằng, những giá trị và bài học được đúc kết từ Hội thảo sẽ là nguồn động lực tinh thần to lớn, cổ vũ toàn thể Tăng Ni, Phật tử Việt Nam ở trong và ngoài nước tiếp tục phát huy tinh thần yêu nước, dấn thân, phụng sự nhân sinh, tốt đời đẹp đạo, góp phần xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội.
Dưới đây là một số hình ảnh ghi nhận được trong Hội thảo.
Tin ảnh: Phúc Thịnh – Cẩm Vân
