“Tiếng vọng” ở chùa Sùng Khánh

Ẩn mình bên Quốc lộ 2, chùa Sùng Khánh, thôn Làng Nùng, xã Vị Xuyên hiện diện như một phần ký ức thiêng liêng của vùng biên ải. Nơi đây còn lưu giữ hai di vật đặc biệt quý giá là tấm bia đá được công nhận là Bảo vật quốc gia và quả chuông đồng cổ có sức sống trường tồn hàng thế kỷ, khẳng định sự gắn kết cộng đồng, mạch chảy văn hóa, đức tin Phật pháp và ý thức chủ quyền của một giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc.

Bia đá, chuông đồng ngân vang bờ cõi

Theo sử sách, chùa Sùng Khánh được khởi dựng vào năm Bính Thân 1356, niên hiệu Thiệu Phong, dưới thời vua Trần Dụ Tông. Ngôi chùa nhỏ tọa lạc trên đồi cao, lưng tựa núi, mặt hướng ra sông Lô. Mười một năm sau, vào năm 1367, một tấm bia đá xanh nguyên khối được dựng lên trong chùa, cao 90 cm, rộng 47 cm, dày 11 cm, đặt trên lưng rùa. Văn bia khắc những dòng Hán tự trang trọng, ghi nhận công đức của vị Phụ đạo họ Nguyễn cùng các tín chủ trong việc lập chùa, cúng ruộng, cúng người phục vụ chùa.

Tấm bia không chỉ là bản ghi công trạng mà còn là tài liệu gốc quý giá để đối chiếu, so sánh với các văn bản thời Trần. Đặc biệt, đây là một trong số rất ít văn bia thế kỷ XIV còn tồn tại ở vùng núi phía Bắc, giúp các nhà nghiên cứu về địa danh, lịch sử, chữ viết, trong đó có cả chữ Nôm xuất hiện sớm. Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, văn bia thể hiện triết lý sống của người xưa: Tôn trọng đạo Phật, trọng đức, trọng lễ nghĩa, và đặc biệt là ý thức cộng đồng, giữ gìn bờ cõi non sông. Ngoài ra, bài minh trên bia còn giúp hiểu thêm về chế độ Phụ đạo thời Trần, phản ánh sự hiện diện của chính quyền trung ương tại vùng biên viễn.

Hơn 300 năm sau, vào năm 1707, dưới thời vua Lê Dụ Tông, chùa được trùng tu, tôn tạo. Quả chuông đồng cao 90 cm, đường kính miệng 67 cm được đúc tại chùa, thân chuông khắc nổi hình rồng, hoa sen, hoa văn uốn lượn và bốn phù điêu người đứng trấn bốn hướng. Trong bài minh khắc trên chuông có đoạn viết: “Thiên hạ thái bình, quốc gia thịnh vượng… mọi người bốn cõi cùng giao hòa, sống hiền lành đạo đức… Dùi chuông khua đánh, tiếng rền vang lên, trên cao chín vía, dưới đất người người được nghe, khắp trời đất hòa đồng tâm linh, tiếng thơm lưu truyền…”. Minh văn còn ghi tên những người góp công đúc chuông, từ quan lại triều đình, người dân thập phương, phụ nữ, thể hiện một xã hội thái bình, thịnh vượng, giàu đức tin, coi trọng tinh thần cộng đồng, đoàn kết trong việc dựng chùa, giữ đạo.

Trải qua bao biến cố, thăng trầm cùng lịch sử dân tộc, chùa Sùng Khánh nhiều lần bị đổ nát, hư hại. Nhưng bia đá và chuông đồng vẫn gần như nguyên vẹn, như hai “nhân chứng” âm thầm của thời gian, kết nối quá khứ với hiện tại.

Bà Nguyễn Thị Danh, Phật tử sống dưới chân chùa chia sẻ: “Lập chùa để giữ đạo, đúc chuông để gọi lòng người. Đất biên cương có Phật, dân không sợ kẻ thù. Tiếng chuông chùa mỗi sáng là tiếng vọng từ lịch sử, tiếng lòng cầu an yên của người dân biên viễn”.

Với những giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt, năm 1999, chùa Sùng Khánh được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia. Năm 2013, tấm bia đá chùa Sùng Khánh chính thức được công nhận là Bảo vật quốc gia.

Điểm du lịch tâm linh hút khách

Sự hiện diện của chùa Sùng Khánh gắn liền với Lễ hội Lồng Tông (lễ xuống đồng) truyền thống của người Tày xã Vị Xuyên. Vào ngày rằm tháng Giêng hằng năm, người dân trong vùng và phật tử thập phương lại nô nức về trẩy hội. Phần lễ dâng Phật và cúng tạ thần linh, cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, bản làng no ấm. Phần hội rộn ràng với nhiều trò chơi dân gian như tung còn, đi cà kheo, kéo co, bịt mắt bắt dê, thi ẩm thực dân tộc, và đặc biệt là hội thi cấy lúa ngay tại mảnh ruộng trước cổng chùa.

Cùng với lễ hội, chùa Sùng Khánh trở thành điểm đến quan trọng trong tuyến du lịch tâm linh của tỉnh. Chị Nguyễn Thị Hằng, du khách đến từ Hà Nội chia sẻ: “Ngôi chùa nhỏ yên tĩnh giữa núi rừng, chứa đựng những giá trị lịch sử, văn hóa mang lại cho tôi những trải nghiệm sâu sắc về lịch sử dân tộc, và cả những giây phút tĩnh tâm giữa những ồn ào của cuộc sống hiện đại”. Không riêng chị Hằng, nhiều đoàn khách khi đặt chân đến chùa đều bày tỏ sự xúc động. Với không gian cổ kính, rừng cây tĩnh mịch và tiếng chuông ngân vang giữa đại ngàn, Sùng Khánh như một khoảng lặng quý giá trong hành trình tìm về cội nguồn.

Những năm gần đây, ngành Du lịch của tỉnh tích cực lồng ghép các điểm di tích tâm linh vào chuỗi du lịch trải nghiệm văn hóa - di sản - bản sắc. Nhiều tour du lịch trải nghiệm được xây dựng theo hướng du lịch xanh, bền vững, gắn với văn hóa vùng cao, trong đó chùa Sùng Khánh là một điểm nhấn lịch sử quan trọng. 

Giữa dòng chảy không ngừng của thời gian, chùa Sùng Khánh vẫn trầm mặc, như lời nhắn gửi của tiền nhân về một vùng đất thiêng liêng gắn liền với chủ quyền và bản sắc dân tộc. Và để tiếng vọng ấy mãi vang xa, chùa Sùng Khánh cần tiếp tục được quan tâm, trùng tu, gìn giữ và phát huy giá trị bền vững, trở thành điểm đến sống động trong hành trình gìn giữ ký ức, khơi nguồn văn hóa, hun đúc lòng yêu nước nơi địa đầu Tổ quốc.

Nguồn: Báo Tuyên Quang