Trong tâm thức người Việt từ bao đời nay, Tết không chỉ mang ý nghĩa của việc tiễn đưa năm cũ, chào đón năm mới, mà còn mang đậm nét tâm linh, tín ngưỡng. Ngoài tục lệ cúng gia tiên, người dân thường tìm về các đền, chùa để cầu phúc, cầu may cho gia đình với mong muốn những điều tốt đẹp nhất trong năm mới.
Ngay sau giờ phút đón giao thừa, thời khắc chuyển giao của năm cũ và năm mới, rất nhiều gia đình tổ chức đến chùa thắp hương đầu năm mới để cầu an, cầu tài, cầu lộc. Lúc này, khung cảnh tĩnh mịch, thanh đạm của các ngôi chùa, sân đình bỗng trở nên đông đúc, chùa rực sáng ánh đèn, nến, vào sâu bên trong, hương khói nghi ngút tỏa ra từ các ban thờ.
Người Việt tin rằng, đi lễ đầu năm không đơn giản chỉ để ước nguyện, mà đó còn là khoảnh khắc để con người hòa mình vào chốn tâm linh, bỏ lại phía sau bao vất vả trong cuộc mưu sinh. Mỗi người đi lễ với những mục đích khác nhau, người thì cầu tài, cầu lộc, cầu duyên; người thì cầu bình an, sức khỏe cho bản thân và gia đình.
Sáng ngày 2/2/2025, tại Chánh điện chùa Bửu Long (số 81, đường Nguyễn Xiển, phường Long Bình, TP Thủ Đức, TPHCM) đã trang nghiêm diễn ra buổi lễ Chúc phúc đầu xuân Ất Tỵ 2025 và đặt bát cúng dường đến chư Tôn đức Tăng, Tu nữ nguyện cầu Thế giới Hòa bình, Quốc thái Dân an, người người nhà nhà được hạnh phúc. Chủ trì buổi lễ có Đức Trưởng lão Hòa thượng Viên Minh – Phó Pháp chủ HĐCM GHPGVN, Trụ trì chùa Bửu Long; cùng chư Tôn dức Tăng, Tu nữ và Phật tử khắp nơi đồng tham dự.
Cũng có những người đi lễ chỉ để tìm lấy những giây phút bình yên, hoặc nghe giảng pháp nhằm xua tan đi những lo toan bộn bề trong cuộc sống. Nhưng nhìn chung, khi đến cửa Phật, hòa vào dòng người hành lễ, mỗi người trong chúng ta sẽ cảm nhận được sự giao hòa của trời - đất. Mùi khói nhang, sắc màu rực rỡ của đèn, hoa cùng với không gian thanh tịnh của chốn linh thiêng sẽ làm cho lòng người trở nên nhẹ nhàng, thanh thản.
Người dân Việt Nam đi chùa còn để xin chữ đầu năm hay những câu đối có ý nghĩa để đem về nhà treo ở nơi trang trọng nhất, cầu nguyện thành đạt cho cuộc sống và học hành thi cử cho con cái. Đặc biệt, tiếng chuông chùa ngân vang giữa đất trời, khói nhang quyện tỏa, màu sắc đèn hoa và những nụ cười nơi cửa Phật... tất cả đã tạo nên không khí yên bình, tâm hồn thanh tịnh.
Phát biểu trong chương trình Chúc phúc đầu xuân Ất Tỵ 2025 và đặt bát cúng dường, Đức Trưởng lão Hòa thượng Viên Minh – Phó Pháp chủ HĐCM GHPGVN, Trụ trì chùa Bửu Long, Trưởng Ban Tổ chức cho biết: Tết ở chùa xưa nay đều giống nhau, là dịp để đón Phật tử về chùa lễ Phật, chư Tăng tụng kinh chúc phúc lành cho Phật tử, rồi gửi cho họ món quà bình an đầu năm (thường là sách, hoặc ấn phẩm có những lời Phật dạy, lời giảng hay để sách tấn họ).
Truyền thống đón Tết theo Phật giáo Bắc tông và Nam tông không khác nhau nhiều lắm, vì ngày Tết thực ra là văn hóa dân tộc còn người tu, nếu hiểu cho sâu sắc thì ngày nào cũng là ngày Tết, mùa nào cũng là mùa xuân, cũng là dịp tu tập, chuyển hóa để đạt an vui cho bản thân và cho mọi người. Tôi nhớ dịp Tết, có chùa còn làm lễ tắm Phật, nhiều người lấy nước đó để uống trong ý nghĩa tiếp nhận sự an lành.
Tết đến Phật tử đi chùa thường hái lộc tại các cây ở vườn chùa. Đó là cái chưa được hay vì những Phật tử đi hái lộc kiểu đó sẽ làm trụi hết cây lá trong chùa, tổn hại hơn là được phước. Sau này, thấy đó là nhu cầu của Phật tử nên chùa chuẩn bị sẵn hoa thay lộc để Phật tử nào đến cũng nhận được hoa trong ngày đầu năm mang về.
Ngoài ra, mỗi năm, ở chùa Nam tông có lễ kiết giới Si-ma, trong ngày lễ đó sẽ cột các dây ngũ sắc quanh chùa, sau đó nhà chùa thu các dây đó và kết thành vòng (dạng dây đeo) gọi là dây cát tường tặng Phật tử. Trong sinh hoạt ở chùa, tôi nhớ mỗi dịp Tết đến, các huynh đệ thường tập hợp lại và cùng nhau đảnh lễ chúc Tết thầy, sau đó thầy sẽ có huấn từ, dặn dò, định hướng tu tập cho từng người, tặng quà Tết hoặc lì xì đầu năm. Thi thoảng thì có đọc thơ để tặng, tôi thường tặng Phật tử bài thơ: “Mùa xuân có đến/ Mùa xuân có đi/ Lòng ta hoa nở mãi/ Thơm ngát nụ huyền chi”.
Ý của bài thơ này tôi gửi gắm, mùa xuân không đến không đi, mà mùa xuân có đến có đi thì trong lòng người tu hoa vẫn nở mãi, còn nụ huyền chi là tâm hòa đồng với vạn pháp. Mong rằng, tất cả Phật tử đều có mùa xuân trong lòng mình, thật thanh thoát.. Hòa thượng nhấn mạnh.
Chị Phạm Thị Mỹ Ngọc, trú tại quận 12, TPHCM cho biết: “năm nào cũng vậy, sau khi hoàn tất nghi lễ cúng gia tiên, cúng thần linh, tại gia đình, việc làm đầu tiên trong năm mới của gia đình chị là phải đến cửa chùa làm lễ. Đây là dịp để chị cũng như người thân của mình mong tìm được sự thanh tịnh và hướng những việc cần phải làm cho năm mới. “Nhiều người cũng quan niệm đi lễ chùa ngay sau thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới sẽ giúp gia đình có được sự an lạc, cả năm may mắn. Tôi muốn các con, các cháu biết được điều này, để chúng biết trân trọng nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc mình” – Chị Mỹ Ngọc chia sẻ.
Cửa chùa đất Phật là chốn bình yên, thanh tịnh, bởi thế nên người Việt luôn tin rằng, đi lễ chùa đầu năm không chỉ là để ước nguyện mà đó còn là thời gian để con người tìm về với chốn tâm linh bỏ lại phía sau bao vất vả trong cuộc mưu sinh. Về nơi cửa Phật, hòa vào dòng người đi lễ đầu năm, giữa không gian thanh tịnh, bất kì ai cũng cảm nhận được sự giao hòa của đất trời khi vào xuân, sự thành tâm trong lòng mỗi người. Cửa chùa rộng mở với tiếng chuông ngân vang cùng mùi thơm của khói hương, hoa lễ luôn làm cho tâm hồn con người thanh bình đến lạ.
Khói hương trầm hòa quyện với không khí ngày xuân đang tràn về giữa tiết trời se lạnh khiến ai ấy đều bồi hồi trong khoảnh khắc chuẩn bị bước sang năm mới. Thành kính chắp tay nơi cửa phật, Chú Nguyễn Hữu Trí pháp danh Tịnh Hạnh, Phật tử đến từ bang Texas, nước Mỹ cầu mong sang năm mới gia đình được bình an, mọi công việc được thuận lợi. Chú Nguyễn Hữu Trí pháp danh Tịnh Hạnh, cho biết thêm: “trong những ngày Tết Nguyên đán, cả gia đình về thăm quê hương Việt Nam, cùng nhau đi lễ chùa Bửu Long. Việc làm này khiến tôi cảm thấy lòng mình nhẹ nhàng, an lạc và bình an, thư thái sau một năm làm việc vất vả với nhiều bộn bề, lo toan trong cuộc sống. Đầu năm đi lễ chùa là thời khắc để tôi kiểm điểm lại bản thân, bình tâm nhìn lại một năm đã qua và định hướng cho bản thân trong năm tới.”
Còn đối với các bạn trẻ, đi lễ đầu xuân không chỉ để cầu nguyện những điều tốt đẹp cho bản thân và gia đình mà còn là dịp thưởng lãm cảnh đẹp, nét thanh tịnh chốn linh thiêng trong tiết xuân và hiểu hơn về truyền thống văn hóa của dân tộc. Anh Nguyễn Toàn Ngọc trú tại quận Bình Thạnh, TPHCM chia sẻ: Mỗi dịp Tết đến, sau thời khắc giao thừa linh thiêng, tôi và các anh chị em trong gia đình thường đi lễ chùa, trước là để vãn cảnh, sau là cầu mong cho bản thân, gia đình luôn mạnh khỏe, hạnh phúc, thuận hòa, mọi sự được hanh thông. “Hòa mình vào không gian linh thiêng nơi cửa phật, tôi tìm được chút thư thái cho tâm hồn sau một năm làm việc bận rộn, đồng thời thêm hiểu biết về nét văn hóa truyền thống của dân tộc, từ đó thấy được trách nhiệm của mình trong việc gìn giữ nét đẹp ấy”- anh Nguyễn Toàn Ngọc bày tỏ.
Đối với mỗi người dân Việt Nam, đi lễ chùa đầu năm là nét văn hóa truyền thống được hình thành từ lâu, tạo nên bức tranh đa sắc trong nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. Qua đó không chỉ thể hiện khát vọng về một cuộc sống hạnh phúc, no đủ mà còn là dịp để vun đắp cho tinh thần người Việt thêm yêu và trân trọng những giá trị cội nguồn. Về nơi cửa Phật, giữa không gian thanh tịnh, hương trầm lan tỏa hòa cùng sắc màu của đèn hoa, mới thấy lòng mình lắng lại, thanh thản và nhẹ nhàng hơn.
Cuộc sống ngày càng hiện đại, văn minh nhưng nét đẹp văn hóa đi lễ chùa đầu năm vẫn luôn được người dân lưu giữ. Không biết từ bao giờ, con người hướng tâm hồn vào nơi cửa Phật, tới giáo lý nhà Phật. Không ai biết ngôi chùa đầu tiên được dựng ở đâu, vào thời gian nào, nhưng cứ có làng là có chùa. Ngôi chùa trong quá khứ hay hiện tại đều là những thực thể sống động mà ở đó, mỗi người có thể tự tìm và hiểu thêm về những ẩn sâu chất chứa trong bản sắc văn hóa Việt Nam.
Phân Ban TT.TT Phật giáo Nam tông Kinh
