Sau khi đức Phật thành đạo, ngài bắt đầu công cuộc giáo hóa khắp nơi, đem những hiểu biết thiết thực về một đời sống giải thoát, an vui và hạnh phúc để truyền dạy cho tất cả mọi người. Theo kinh Trung A-hàm, số 22 (Lục Trọng pháp) và kinh Trung A Hàm, số 52 (Kinh Châu na) thì nhân có việc khởi lên tranh cãi nhau, bất hòa nhau trong cuộc sống tập thể của các đệ tử ngoại đạo Ni-kiền Thân Tử. Đức Thế Tôn dạy cho Tôn giả A-nan và Sa-di Châu-na về Sáu pháp hòa kính vì muốn học trò của Ngài luôn luôn phải sống trong vô sự, thể hiện qua sự ái kính lẫn nhau trong cuộc sống thánh thiện của hành giả hướng đến “an lạc- giải thoát”.
Lục Hòa là sáu pháp đưa đến sự Hòa Hợp-Thanh tịnh. Đó là sáu pháp Hòa Kính; Sáu pháp khả ái; Sáu pháp khả lạc, khiến cho tương thân, khiến cho tương kính, khiến cho tương trợ, khiến cho cung kính, khiến cho tu tập, khiến cho đoàn kết, tác thành Sa-môn, tác thành nhất tâm, được sự tinh cần, chứng đắc Niết-bàn.
Như thế đối với quý cư sĩ Phật tử chúng ta có thể hiểu như sau: Lục hòa là sáu phương pháp cư xử với nhau cho hòa hợp từ vật chất đến tinh thần, từ lời nói đến việc làm. Hòa để đạt mục đích tiến tới sự cao đẹp, đến con đường giải thoát, toàn thiện toàn mỹ, chứ không phải hòa một cách nhu nhược, thụ động, ai nói sao cũng được. Hòa ở đây cũng không phải là phương tiện trong giai đoạn để giành thắng lợi về mình, rồi lại chiến. Hòa ở đây nhằm mục đích làm lợi cho tất cả, đem đến hạnh phúc cho tất cả, trong ấy có bóng dáng "tự và tha" không có so đo "ta và người". Mỗi người Phật tử đều phải học cách sống, thực tập tu Lục hòa. Tôn trọng nhau, biết kính trên nhường dưới, nhường nhịn nhau. Một tập thể, dù là tu sĩ hay Phật tử tại gia, nếu giữ được sự hòa hợp, đoàn kết thì tập thể đó mới có sức mạnh, mới đi đến thành công. Hòa thuận là yếu tố quan trọng hơn hết trong mọi công việc, mọi tổ chức đoàn thể. Một gia đình biết sống hòa thuận thì gia đình có hạnh phúc, đất nước hoà bình thì nước nhà được bền vững và dài lâu. Mọi người biết sống hòa hợp thì thế giới sẽ không còn chiến tranh, binh đao, loạn lạc. Chính vì sự quan trọng của nếp sống hòa thuận, Đức Phật đã vì lòng từ bi thương xót chúng sinh nên đã chỉ dạy pháp Lục hòa kính. Pháp tu Lục hòa là sáu phép hòa hợp, hòa kính được Đức Phật thuyết cho Tăng chúng và Phật tử tu hành, giúp đời sống được hạnh phúc, an vui.
Lục hòa gồm có: Thân hòa đồng trú: nghĩa là cùng nhau ở dưới một mái nhà, trong phạm vi của một tổ chức, trong cùng xã hội, cùng một tổ quốc. Hôm sớm có nhau, cùng ăn, cùng ngủ, cùng học, cùng vui chơi, cùng có quyền lợi và trách nhiệm; Khẩu hòa vô tránh: Lời nói hòa hợp, không cãi cọ khi ở bên cạnh nhau, lời nói phải ôn hòa nhã nhặn trong mọi trường hợp; Ý hòa đồng duyệt: tâm ý luôn luôn hoan hỷ, mọi ý kiến phải được đa số đồng thuận trước khi thực hiện thì gia đình, đoàn thể mới đoàn kết thực sự; Giới hòa đồng tu: Cùng nhau giữ gìn giới luật để tu học. Người Phật tử tại gia thọ 5 giới, khi hội họp sinh hoạt, cùng nhau tu học, thì triệt để phải thực hành giới luật mà mình đã học và đã thọ nhận.(Quốc có quốc pháp, gia có gia qui); Kiến hòa đồng giải: Mọi ý kiến chưa thông suốt phải được giải bày cho nhau cùng hiểu. Cùng học hành sống chung với nhau, mỗi người cần chia xẻ điều hiểu biết của mình cho người khác. Như thế sự tu học mới đạt kết quả viên mãn; Lợi hòa đồng quân: Chia đều của cải tập thể sản xuất, tặng phẩm, đồ dùng cho mỗi thành viên, có chiếu cố người đau yếu, khó khăn hơn. Không ai được chiếm làm của riêng hay giành phần nhiều về mình.
Có 3 nguyên tắc trợ duyên đời sống Lục hòa: Nhìn thấu: tập thói quen không đánh giá sự việc qua cái cảm thọ của nhãn căn, cách “Xem mặt mà bắt hình dong”mà ta cần suy nghĩ chính chắn để hiểu nguồn cơn sự tình; Nghe đúng: cũng như thấy, nghe là cảm thọ của nhĩ căn nên dễ bị cảm xúc chi phối “Ngọt mật chết ruồi”nên ta tập thói quen bình tỉnh lắng nghe cho đúng; Hiểu sâu: là cách hiểu của người tu học phật nó có tính loogrich đủ 3 yếu tố Kiến-Văn-Nghi hay nói khác hơn là cái hiểu khi đã thấy, đã nghe, đã suy nghĩ hợp lý. Ba yếu tố trên sẽ giúp đời sống Lục Hòa được sự tự giác, tự nguyện cao nhất.
Sáu pháp Lục Hòa là 6 nguyên tắc sống chung để đem lại sự Hòa hợp - Thanh tịnh, là bản thể Tăng già của Phật giáo đã được ghi lại trong nhiều kinh điển Nam truyền và Bắc truyền Phật giáo. Từ hơn 25 thế kỷ qua, Lục hòa vẫn luôn là khuôn thước của người xuất gia, giúp cho đời sống trong Tăng đoàn luôn duy trì được sự hòa hợp, an vui. Và đối với người Phật tử, sáu điều Phật dạy trên đây, nếu biết thực hiện một cách triệt để thì trong gia đình, cha mẹ vợ chồng, anh em, đều được hòa thuận yên vui, gia nghiệp mỗi ngày một thịnh đạt; quốc gia được hùng cường thịnh trị, thế giới hòa bình, chúng sanh an lạc và sự tu học của phật tử cũng mau được tiến bộ, con đường giải thoát được gần hơn, và cảnh giới cực lạc không phải chỉ là một nguyện ước.
Hồ Thuỷ
