(PSO) - Để chuẩn bị cho Hội thảo khoa học về “Kiến trúc VN thống nhất trong đa dạng” vào tháng 4/2023 tại Hà Nội, Ban Văn hoá TƯ GHPGVN phối hợp với Viện Nghiên cứu Tôn giáo, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Viện Bảo tồn Di tích, Hội Kiến trúc sư Việt Nam...cùng các cơ quan nghiên cứu đi khảo sát các ngôi chùa truyền thống tiêu biểu tại các tỉnh phía Bắc.
Chương trình khảo sát do HT. Thích Thọ Lạc - UVTT HĐTS - Trưởng Ban VHGHPGVN làm Trưởng đoàn cùng chư Tôn đức Tăng, Ni trong Ban Văn hoá TƯ và các tỉnh thành cùng các nhà học giả, các nhà nghiên cứu, các nhà khoa học gắn bó với văn hoá phật giáo đã có ngày làm việc với Ban Trị sự GHPGVN 2 tỉnh Thái Bình và Nam Định.
Tọa lạc tại phía Đông Nam vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng, Thái Bình và Nam Định là 2 tỉnh hiện bảo tồn nhiều giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc, trong đó có các phong tục, tín ngưỡng, lễ hội, làng nghề, di tích lịch sử văn hóa… của nền văn minh lúa nước.
Toàn cảnh chùa Keo (Thái Bình) nhìn từ trên cao
Nhắc đến Thái Bình cũng còn là nơi “đất lành chim đậu” người Thái Bình vốn được hình thành và phát triển từ “ba biển”: Biển người - Biển lúa - Biển Đông. “Ba biển” này từng đã có vai trò, vị thế đặc biệt quan trọng trong mọi thời kỳ lịch sử của quốc gia, dân tộc.
Bảo Tháp chùa Keo
Tại Thái Bình, đoàn đã có mặt tại chùa Keo - ngôi chùa trở thành điểm đến, là tên gọi thân thiết của người dân cả nước và du khách nước ngoài từ nhiều năm qua. HT. Thích Thanh Hoà – Trưởng ban Trị sự Phật giáo tỉnh Thái Bình cùng Chư Tôn đức Tăng Ni huyện Vũ Thư, sư thầy trụ trì chùa Keo - Đại đức Thích Thanh Quang, chính quyền các cấp huyện Vũ Thư, và bà con Phật tử xã Duy Nhất đón đoàn trong tình cảm thân thiện, ân tình cùng tham gia buổi “Toạ đàm Kiến trúc Phật giáo Việt Nam” do chính quyền địa phương và Ban Trị sự Phật giáo tỉnh đã chuẩn bị chu đáo.
Đại diện chùa Keo tiếp đón đoàn khảo sát
Chùa Keo (tên chữ là Thần Quang tự) là một trong những ngôi chùa cổ ở Việt Nam được bảo tồn hầu như nguyên vẹn kiến trúc 400 năm tuổi. Chùa toạ lạc tại thôn Dũng Nhuệ, xã Duy Nhất, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. Theo Sử ghi lại: Năm 1061, thời vua Lý Thánh Tông, thiền sư Không Lộ đã dựng nên chùa Nghiêm Quang – tiền thân của chùa Keo ngày nay.
Chư Tôn Đức khảo sát kiến trúc tại chùa Keo
Ngoại trừ giống như nhiều ngôi chùa miền Bắc, đồng thời thờ Phật là thờ thánh, thờ mẫu v.v… thì chùa Keo Thái Bình còn thờ Thánh Dương Không Lộ và những người có công dựng xây chùa.
Nghiên cứu tượng cụ Tuyết Sơn
Sau 19 năm chuẩn bị, 28 tháng thi công, đến tháng 11 năm Nhâm Thân (1632), chùa Keo được tái tạo nguyên vẹn. Toàn cảnh chùa Keo xây dựng thời đó gồm 21 công trình với 157 gian trên khu đất rộng 58.000m2.
Kiến trúc sư phác hoạ lại tháp cổ chùa Keo
Gần 400 năm tồn tại, qua nhiều lần tu bổ, tôn tạo, chùa Keo vẫn giữ nguyên bản sắc kiến trúc độc đáo có từ thời Lê Trung Hưng – thế kỷ XVII. Hiện kiến trúc của chùa Keo gồm 17 công trình với 128 gian trên diện tích 2022m2. Quần thể kiến trúc chùa Keo xây theo kiểu “nội công ngoại quốc” đăng đối chặt chẽ.
HT. Thích Thọ Lạc đang thử khánh đá tại chùa
Tam quan ngoại và tam quan nội chùa Keo được bố cục theo kiểu chữ “công” gồm tiền đường, toà giá roi và thượng điện. Tiền đường 5 gian với các pho tượng Hộ Pháp, Khuyến Thiện, Trừ Ác, tượng Đức Ông, Thập Điện Diêm Vương.
Trang phục cổ
Thượng điện thờ 3 pho Tam thế và Bộ Tam Thánh. Chùa Keo còn lưu giữ rất nhiều di sản quý giá như gác chuông, 2 quả chuông và khánh đá... Tất cả cần phải được gìn giữ cẩn thận làm những pháp khí tâm linh và nghiên cứu của quốc gia.
Rời chùa Keo - Thái Bình đoàn khảo sát đã di chuyển đến Nam Định. Đất Thành Nam nổi tiếng với những giá trị lịch sử, văn hóa truyền thống từ thời nhà Lý, nhà Trần đã tạo nên cho vùng đất này những nét Kiến trúc Phật giáo vô cùng đặc sắc và phong phú.
* Chùa Đại Bi là điểm đến đầu tiên ở Nam Định của đoàn công tác.
Toàn cảnh chùa Đại Bi nhìn từ trên cao
Mặt tiền và cổng chùa
Dân làng ở đây quen gọi là chùa Bi. Ngôi chùa thuộc thị trấn Nam Giang, huyện Nam Trực, cách thành phố Nam Định 10 km theo đường 55.
Tượng cổ trong chùa
Là một di tích hiếm hoi vùng hạ lưu châu thổ sông Hồng, thờ Thánh Từ Đạo Hạnh.
KTS Trần Nam Tiến đang phác hoạ lại kiến trúc Tháp chùa Keo
Kiến trúc chùa độc đáo, Tam quan nằm về hướng đông.
Chuông cổ
Hoa văn cổ
Mặc dù trải qua nhiều lần trùng tu, chùa vẫn giữ được kiến trúc của thời hậu Lê (thế kỷ XVII - XVIII).
Chư tôn đức nghiên cứu hoa văn cổ tại chùa Đại Bi
Chùa được xây dựng theo hướng nam, là công trình kiến trúc đẹp của miền đất này. Theo sử sách ghi lại, chùa được xây dựng thời vua Lý Nhân Tông (1072 - 1127).
* Chùa Cổ Lễ (tên gọi là Thần Quang tự) là điểm đến thứ 2 tại Nam Đinh.
Toàn cảnh chùa Cổ Lễ nhìn từ trên cao
Ngôi chùa cổ nằm sát QL21A, thuộc thị trấn Cổ Lễ, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định, chùa là một quần thể kiến trúc đạo Phật và tín ngưỡng Việt Nam mang sự kết hợp kiến trúc cổ truyền Việt Nam với kiến trúc trúc Châu Âu.
Quả chuông lớn nhất Việt Nam
Đây là ngôi chùa có quả chuông lớn nhất Việt Nam. Cố HT. Thích Chính Long (HT. Thích Thế Long) đời 46 dòng Tào Động, Nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Trị sự, Nguyên Phó Chủ tịch Quốc hội nước CHXHCNVN cho đúc Đại hồng chung này.
Khảo sát bên trong Chánh điện
Chùa Cổ Lễ được xây lại vào năm 1902, hiện thuộc Giáo hội Phật giáo Việt Nam quản lý.
Tượng Phật bà nghìn mắt nghìn tay
Chùa được khởi lập thời vua Lý Thần Tông, người sáng lập là Quốc sư Nguyễn Minh Không.
Chư Tôn đức đang ghi chép lại những nét kiến trúc trong chánh điện
Trước chùa là ngôi tháp Cửu Phẩm Liên Hoa cao 32 m, có 8 mặt, dựng năm 1927. Đế tháp đặt trên lưng rùa lớn, đầu quay vào chùa. Rùa nằm giữa một hồ nước hình vuông, 4 góc là 4 hòn núi giả, có đắp 4 con voi to như voi thật.
Trong lòng tháp có cầu thang 98 bậc xoắn ốc đến đỉnh. Nhờ sự kết hợp tinh hoa kiến trúc cổ truyền VN với các phong cách kiến trúc phương tây, chùa Cổ Lễ là danh lam có giá trị ở vùng đồng bằng sông Hồng.
* Thiền viện Trúc Lâm Thiên Trường (tên gọi khác là Trung tâm Phật giáo Trúc Lâm Thiên Trường, Nam Định) toạ lạc tại phường Lộc Vượng, thành phố Nam Định, gần QL.10 giao thông thuận lợi.
Toàn cảnh và chánh điện Thiền viện
Trung tâm được xây dựng năm 2006 có diện tích 34.000m2. Nơi đây được đặt là Văn phòng trụ sở của Ban Trị sự Phật giáo tỉnh Nam Định; Đồng thời, nhiều công trình có giá trị tâm linh đã được xây dựng tạo nên bức tranh tổng quan về một khu tu hành, chiêm bái thu hút khách thập phương tìm về cửa thiền.
Đại tượng lộ thiên tại Thiền Viện Trúc Lâm Thiên Trường
Chư Tôn Đức tại tháp chùa Trúc Lâm Thiên Trường
Tại đây, HT. Thích Thọ Lạc - Trưởng Ban VHTWGHPGVN, Trưởng đoàn công tác cùng Chư Tôn đức và các nhà khoa học đã có cuộc trao đổi công việc với chư Tôn đức Tăng Ni tại Trung tâm, trao tặng Pháp bảo .v.v…. HT. Thích Quảng Hà – Phó Chủ tịch HĐTS, Trưởng ban Trị sự Phật giáo tỉnh Nam Định đã trò chuyện cùng chư Tôn đức.
Đáp từ Chư Tôn đức Tăng Ni cùng các thành viên đoàn công tác đã báo cáo sơ bộ kết quả triển khai hiệu quả 4 đề án lớn mà Trung ương Giáo hội đã giao Ban Văn hoá thực hiện, trong đó, 2 đề án về ngôn ngữ và Pháp phục đang triển khai rộng, đề án kiến trúc Phật giáo đang tiếp tục được triển khai.
* Chùa Tháp Phổ Minh thuộc thôn Tức Mặc, xã Lộc Vương, ngoại thành Nam Định.
Cổng vào chùa
Chùa được xây dựng dưới triều Trần, niên hiệu Thiệu Long thứ năm (1262), ở phía tây cung điện Trung Quang, nơi các thái thượng hoàng nhà Trần sau khi nhường ngôi cho con về ở. Chùa có quy mô bề thế, là nơi tu hành của vua quan nhà Trần.
Tượng thờ trong Chánh điện
Chùa là đại danh lam của nước Đại Việt. Đây là một trong những nơi tu hành của Vua Trần Nhân Tông (1279-1293) cùng với sư Pháp Loa và Huyền Quang.
Tượng Hậu bằng đá thế kỷ 17
Vua Trần Nhân Tông đã sáng lập ra thiền phái Trúc Lâm được gọi là Trúc Lâm Tam Tổ một dòng thiền của Phật giáo Việt Nam thế kỷ XIII, XIV và Ngài là đệ nhất tổ. Sau khi Kim Thân - Trần Nhân Tông viên tịch, vua nối ngôi là Trần Anh Tông đã sai làm cổ kiệu bát cống bằng đá, đặt 7 trong 21 viên xá lị của vua cha và xây tòa tháp bên trên.
Hoa văn cổ trên cửa chùa
Tháp Phổ Minh là công trình kiến trúc cùng thời đó, có 14 tầng, cao 19,5 m, hai tầng dưới xây bằng đá có chạm khắc hoa lá tinh xảo, 12 tầng trên xây bằng gạch bắt mạch để trần, mỗi đầu viên gạch có dòng chữ “Hưng Long thập tam niên” (1305) và khắc họa con rồng nổi thời Trần. Xưa kia, ba tầng trên cùng xây bằng đồng, đặt 1 chum đồng và có nhiều di vật cổ, nổi tiếng là vạc Phổ Minh, một trong tứ đại khí của đất nước Đại Việt thế kỷ XIII, XIV, nặng tới ngàn quân, đặt trước tháp cổ... ngày nay đều không còn.
Tượng Phật bà tù thế kỷ 17
Trong thượng điện có tượng Trần Nhân Tông Niết bàn là 1 tác phẩm có giá trị cao về mỹ thuật, sử học và tư tưởng... Chùa Phổ Minh đã được tu sửa nhiều lần, vẫn giữ được những di vật văn hóa đậm sắc, góp phần nghiên cứu kinh tế xã hội nước ta dưới triều Trần. Cùng với đền Thiên Trường (nơi thờ các hoàng đế nhà Trần) và điện Cố Trạch (thờ Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn) tạo thành khu di tích thời trần ở quê hương Tức Mặc, thu hút khách hành hương từ nhiều thế kỷ nay.
Phục vụ cho bồi biểu, nghiên cứu và phục chế sau này
Ngày 28/04/1962, Bộ VHTT đã ra quyết định công nhận Chùa và Tháp Phổ Minh là Di tích lịch sử Văn hoá Quốc gia.
Chuyến Khảo sát Kiến trúc Phật giáo của Ban Văn hoá TƯ thực hiện lần này nhằm nghiên cứu, đánh giá thực trạng kiến trúc Phật giáo, di sản kiến trúc Phật giáo Việt Nam; tìm hiểu, nghiên cứu đặc trưng kiến trúc Phật giáo, sự thống nhất và đa dạng trong kiến trúc Phật giáo ở các vùng miền, hệ phái... làm cơ sở xây dựng kế hoạch, định hướng phát triển kiến trúc Phật giáo Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.
Ban Văn hoá Trung ương
